Ülkemizde emekçiler yoksullaşmaya devam ediyor. En yoksul ile en zengin arasında (nüfusun yüzde 10’luk ayırımında) 13 kat gelir farkı bulunuyor. Toplumun ortalama geliri temel alınarak yapılan hesaplamalar nüfusun neredeyse üçte birinin mutlak yoksulluk yaşadığını gösteriyor.
Birleşik Kamu-İş’in Ar-Ge birimi KAMU-AR’ın Aralık 2020 sonunda dört kişilik bir ailenin dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için tüketmesi gereken gıda miktarlarını esas alarak belirlediği açlık sınırı ile gıdanın yanı sıra diğer ihtiyaçlarını da yoksunluk duygusu çekmeden karşılayabilmesi için yapması gereken gıda dışındaki harcamaları dikkate alarak hesapladığı yoksulluk sınırı araştırmasına göre açlık sınırı 3 bin 146 liraya, dört kişilik bir ailenin gıda dışı gereksinimleri için yapması gereken harcama 8 bin 41 liraya, yoksulluk sınırı ise 11 bin 187 liraya yükseldi.
TÜİK Aralık ayında enflasyonun bir önceki aya göre yüzde 1,25 arttığını belirtirken, yıllık enflasyonu yüzde 14,6 olarak açıkladı. Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) paylaştığı verilere göre ise 2020 yılı enflasyon oranı yüzde 36.72 oldu.
Birleşik Kamu-İş KAMUAR’ın, fiyatlarını Ankara’daki pazar ve marketlerden her ay düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 77 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının Aralık ayı sonuçları gıda fiyatlarındaki artışı gözler önüne seriyor. Buna göre fiyatlar son bir yılda (Aralık 2019’a göre) ise yüzde 29,9 oranında artarken fiyatlardaki aylık artış yüzde 3,2 oldu.
Gıda fiyatlarında geçen yıl yaşanan artışlarla dört kişilik bir ailenin dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için alması gereken kaloriyi sağlayacak gıda maddelerinden oluşturulan bir sepete göre hesaplanan açlık sınırı 2020 yılı sonunda 3.146 liraya yükselirken açlık sınırı geçen yıla göre 438 lira arttı.
Dört kişilik bir ailenin insan onuruna yaraşır bir şekilde, yoksunluk çekmeden yaşayabilmesi için yapması gereken zorunlu gıda ile gıda dışı harcamaların toplam tutarını gösteren yoksulluk sınırı geçen yıl (2019) Aralık ayında bir önceki yılın aralık ayına göre 1 372 lira artarak 9 815 liradan 11 187 liraya yükseldi.
Asgari ücret görüşmeleri sürerken komisyonun 15 üyesinden biri olan TÜİK’in kendi verilerine göre hazırladığı rapor “bir işçinin gerek duyduğu kalori miktarlarını dikkate alarak farklı iş kolları için aylık ücret maliyetini çıkarmak” üzere hazırlanıyor. Yani işçilerin sermaye için verimliliğini dikkate alarak hayatta kalabilecekleri düzeyde bir tespiti içeren asgari ücret önerisi 2 792 TL. Komisyonun açıkladığı rakam net 2.825,90 TL.
DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından hazırlanan ve Aralık 2020’de yayınlanan “Salgın Günlerinde Asgari Ücret Gerçeği Araştırması-2021” araştırmasının sonucuna göre asgari ücretin yüzde 20 üzerinde veya altında ücret alan işçilerin sayısı 9,7 milyonu buluyor. Bütün ücretli çalışanların yüzde 50’ye yakınının da bu kapsamda olduğunu ortaya koyan araştırma, tüm ücretli çalışanların yüzde 64’ünün ise (12,5 milyon işçi) asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ettiğini belirtiyor.
Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 49 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı yüzde 62… 9,5 milyona yakın özel sektör işçisi ise asgari ücretin yüzde 20’si ve altında ücretlerle çalışıyor.
Asgari ücrete erişemeyenlerin oranının yüzde 17 civarında olduğu sonucuna varılan araştırmada kadınlarda bu oran yüzde 25’i aşıyor.
Rapora göre “Asgari ücret düzeyinde ve daha düşük ücret alanların oranı genelde yüzde 38 iken, kadınlarda yüzde 49’a yükseliyor. Kadınların yarısı asgari ücret ve daha düşük ücretlerle çalışıyor”
Öte yandan asgari ücretin kişi başına milli gelire göre yüzde 40’tan fazla gerilediği ifade edilen raporda, 1978 yılında kişi başına milli gelirin yüzde 3,4 üzerinde olan asgari ücretin, aradan geçen 42 yılda kişi başına milli gelirin yüzde 40 altına düştüğü tespit ediliyor.
Bütün göstergeler asgari ücretin ülkemizde artık ortalama ücret haline geldiğini ortaya koyuyor. Ücretli çalışanların yüzde 17’si olan 3,3 milyon işçi ise asgari ücretin altında bir ücretle çalışıyor.
DİSK AR’a göre, TÜİK’in açıkladığının aksine, ülkemizde geniş tanımlı işsizlik yüzde 27, geniş tanımlı işsiz sayısı 9 milyon 681 bin… Son bir yılda ise kadın işgücü 1 milyon 484 bin kişi azaldı.
Salgın risklerine karşı en korunmasız olan kayıt dışı çalışan, ev içi emeği karşılanmayan ve tarımda çalışan kadınların oranı ise yüzde 75. 2017 verilerine göre bu kadınların yüzde 20’sinin okur-yazar değil. Yüzde 37’si ilkokulu bitirmiş, yüzde 11,5’i eğitimini tamamlayamamıştır.
Araştırmalara göre düzensiz işlerde, yoksulluk sınırının altında ücrete düzenli işlerde çalışanların büyük bir bölümünü de kadınlar oluşturuyor.
Türkiye’deki 13 milyon emeklinin ise alım gücü yüzde 40 düşerken ikinci işte çalışan 7 milyon civarında emekli, salgın döneminde işini kaybetti.
Yoksulluğun bir diğer boyutu ise ülkemiz nüfusunun yarısının temel becerilere bile sahip olmaması. OECD’nin temel yetenek (basic skills) araştırmalarına göre Türkiye en son sıralarda… Okuma, okuduğunu anlama, temel matematik hesaplarını yapma, basit işlem ve sorunları çözme konusunda ülkemiz nüfusu OECD ülkeleri arasında en sonlarda geliyor. Nüfusun yarısı yaşamını sürdürmek, nitelikli bir işte çalışmak, basit problemleri çözmekten yoksun…
Derinleşen ve büyüyen yoksulluk ve sosyal güvenceden yoksunluk, hijyen koşullarını ortadan kaldırırken sağlık hizmetlerine erişimi de engelliyor.
Sağlıklı beslenme olanaklarına sahip olmayan emekçi kitleler içerisinde çocuklar fiziksel ve zihinsel olarak gelişme olanaklarından yoksun kalırken hem kadınlar hem de başta kız çocukları olmak üzere çocuklar gericiliğin de kuşatmasıyla istismara daha açık hale geliyor. Öte yandan yoksulluk içerisinde yaşamaya çalışan çocuklar okuldan ayrılarak kayıt dışı istihdama yönelirken eğitimden en fazla koparılan kız çocukları oluyor.
Bu tablo Türkiye halkının sadece maddi yoksulluğun değil, aynı zamanda bununla ilişkili olarak niteliksel bir yoksulluğun da pençesinde olduğunu gösteriyor.
Kaynaklar:
- Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu KAMU-AR Açlık-Yoksulluk Aralık 2020 Araştırması, 4 Ocak 2021
- “Salgın Günlerinde Asgari Ücret Gerçeği Araştırması-2021”, DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), 7 Aralık 2020
- OECD Skills Outlook 2019
İLERİCİ KADINLAR DERNEĞİ
